«Κύκλωψ» και «Οδυσσέας» σμίγουν στο Πάρκο Ναυτικής Παράδοσης και η ιστορική συνέχεια κομματιάζεται στον Φαληρικό Όρμο

Μάλιστα το 2004 και το 2017 υπήρξαν και οι σχετικές μελέτες στους μητροπολιτικούς σχεδιασμούς της Αθήνας και του Πειραιά· να υλοποιηθεί ό,τι οραματίστηκαν το Ναυτικό Μουσείο Ελλάδος και το Γενικό Επιτελείο Ναυτικού: ένα ναυτικό διεθνούς εμβέλειας μουσείο, παράρτημα και συνέχεια του Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος. Ένα διεθνές μουσείο της ελληνικής ναυτιλίας με πλωτά εκθέματα τα εμπορικά και πολεμικά πλοία-μνημεία σε ένα δίκτυο χώρων, που θα ξεκινάει από το Σιλό Σιτηρών του ΟΛΠ και το Μουσείο Εναλίων Αρχαιοτήτων με το φορτηγό «Liberty», τους γερανούς του μεταπολεμικού λιμανιού, τις ναυπηγικές δεξαμενές «Βασιλειάδη» δίπλα του, θα περνάει από τον αρχαίο ναύσταθμο της Ζέας, το Ναυτικό Μουσείο Ελλάδος και το Αρχαιολογικό Μουσείο Πειραιά –με όλο τον αρχαίο Πειραιά στα εκθέματά του αλλά και την Επανάσταση του ’21 στη θάλασσα– και  θα φθάνει στο Δέλτα στο μεγάλο πλωτό μουσείο με το θωρηκτό «Αβέρωφ» και το υποβρύχιο «Πρωτεύς» των μεγάλων πολέμων, το ιστιοφόρο «Ευγένιος Ευγενίδης», το καλωδιόπλοιο του ΟΤΕ «Θαλής», το «Βέλος» της αντιδικτατορικής αντίστασης και την ανακατασκευασμένη τριήρη «Ολυμπιάς». Ένα απλωμένο στην ακτογραμμή ενιαίο ναυτικό μουσείο αντάξιο της θαλασσινής ιστορίας μας.

Αντ’ αυτού -χωρίς να έχει προηγηθεί διαβούλευση, χωρίς να έχουν κληθεί ο Οργανισμός Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθήνας, το ΤΕΕ, το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, η Σχολή Αρχιτεκτόνων, το Εργαστήριο Αστικού Περιβάλλοντος, ο Δήμαρχος Πειραιά- ήρθε αιφνιδιαστικά στη Βουλή και τελικά εγκρίθηκε με συνοπτικές διαδικασίες η Σύμβαση που είχε υπογραφεί μεταξύ του εφοπλιστή/δωρητή και προέδρου της Αστικής Μη Κερδοσκοπικής Εταιρείας «Κύκλωψ», Άρη Θεοδωρίδη και του υφυπουργού Εθνικής Άμυνας, Νίκου Χαρδαλιά, για να χτιστεί το Πάρκο Ναυτικής Παράδοσης με την επωνυμία «Οδυσσέας - Οι  Έλληνες και η θάλασσα» στην περιοχή του Φλοίσβου, στο Παλαιό Φάληρο. Με άλλα λόγια ο κ. Θεοδωρίδης αποφάσισε να δωρίσει στο ελληνικό δημόσιο 35 εκατομμύρια ευρώ όχι σε χρήμα, αλλά σε έργο με την προϋπόθεση η «Κύκλωψ» να αναλάβει αποκλειστικά την οικοδόμηση του πάρκου στο χερσαίο χώρο και τη συνολική ανάπλαση και διαμόρφωση και του θαλάσσιου και του χερσαίου χώρου σε ενιαίο σύνολο.

Μοιάζει περισσότερο με «ένα ψυχαγωγικό πάρκο, έναν πολυχώρο πολλαπλών χρήσεων, μια κατά το ήμισυ Ντίσνεϊλαντ» σημείωσε ο Θοδωρής Δρίτσας βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ Α’ Πειραιά και Νησιών, εισηγητής στην Ολομέλεια της Βουλής κατά τη συζήτηση του συγκεκριμένου νομοθετήματος (14.02.2023), υποστηρίζοντας ότι «τα λίγα εκθέματα δεν θα λειτουργούν ως ιερά κειμήλια της ναυτικής μας ιστορίας ή ως μουσειακά τεκμήρια ενός μεγάλου διεθνούς εμβέλειας ναυτικού μουσείου, συνέχειας και αναβάθμισης της παράδοσης του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδας, αλλά ως τμήματα ψυχαγωγικών εκδηλώσεων άλλες με ποιότητα, άλλες χωρίς, άλλες με αναφορά στη ναυτιλία και στη ναυτοσύνη, άλλες άσχετες». Και αυτό γιατί ο χώρος περιλαμβάνει κέντρο εκδηλώσεων απροσδιόριστου είδους, κέντρο αναψυχής και περιπάτου, καταστήματα εστίασης, εστιατόριο, ουζερί, καφετέρια, βιβλιοθήκη. Επίσης περιλαμβάνει κέντρο ψηφιακής ενημέρωσης αορίστως, προσομοίωση μικρού καρνάγιου στον παράλιο χώρο, εγκατάσταση για εκπαίδευση στο σπορ καταδύσεων, υπόγειο πάρκινγκ με 130 θέσεις τουλάχιστον και πεζογέφυρες, βεράντες σε ένα τοπίο εξαιρετικό, προνομιούχο για κάθε περιπατητή με φόντο τον Σαρωνικό και την ευρύτερη περιοχή.

Με τον τρόπο που διαμορφώνεται το όλο εγχείρημα μένουν απέξω τα χιλιάδες ναυτικά εκθέματα της θαλασσινής μας ιστορίας, που στοιβάζονται σε αποθήκες ή σαπίζουν ανά την Ελλάδα, οι προθήκες, οι μουσειακές εκθέσεις, οι βιβλιοθήκες, τα ερευνητικά εργαστήρια και τα εργαστήρια συντήρησης, ό,τι χρειάζεται το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος και ό,τι απαιτεί ένα σύγχρονο διεθνές ναυτικό μουσείο. Και αυτό τεκμηριώνεται τόσο από τη μη συμμετοχή του υπουργείου Πολιτισμού και της αρχαιολογικής υπηρεσίας στη διαδικασία ολοκλήρωσης του έργου όσο και με την μη εκπροσώπηση του υπουργείου καθώς και της αυτοδιοίκησης στο επταμελές Διοικητικό Συμβούλιο της εταιρείας. Και δίπλα σε αυτά προστίθενται οι αλλαγές χρήσης γης που προσαρμόζονται στις εμπορικές ανάγκες του έργου, η σημαντική αύξηση συντελεστή δόμησης και ύψους κτίσματος και επέκταση στον αιγιαλό και στην παραλία, η πλήρης απαλλαγή από όλα τα είδη φορολογίας συμπεριλαμβανομένου και του ΦΠΑ, καμία δέσμευση για καταβολή δημοτικών τελών στον Δήμο Παλαιού Φαλήρου. Και εξίσου σημαντικό, καμιά πραγματική δέσμευση επιστροφής του «Βέλος» στον φυσικό του χώρο.

Επομένως, η εξέλιξη αυτή «καίει» τα σχέδια της σύνδεσης και συλλειτουργίας του Ναυτικού Μουσείου στον Πειραιά με το Πάρκο Ναυτικής Παράδοσης στο Παλαιό Φάληρο ως ενιαίο μουσείο. Και, όπως επισήμανε ο Θοδωρής Δρίτσας, στο όνομα μιας δήθεν αναπτυξιακής επένδυσης εμπορικού χαρακτήρα με φόντο τη ναυτική παράδοση χάνεται μια μεγάλη ευκαιρία -υπαρκτή, υπερώριμη και με την προσφορά της δωρεάς απόλυτα δυνατή- αναβάθμισης του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδας στα πρότυπα των μεγάλων ναυτικών μουσείων των ναυτικών χωρών και πρωτευουσών-λιμανιών της Ευρώπης, όπως του Λονδίνου, του Ρότερνταμ, της Βαρκελώνης και άλλων. Είναι μείζονος σημασίας στόχος -εθνικός, πολιτιστικός, αναπτυξιακός- και προφανώς πολιτισμική υποχρέωση στη ναυτοσύνη των Ελλήνων.

Αλλά και ο επικεφαλής της δημοτικής παράταξης «Πειραιάς για Όλους», καθηγητής ΕΜΠ, Νίκος Μπελαβίλας -που είχε την επιστημονική ευθύνη της μελέτης  του 2017 με την οποία επιβεβαιωνόταν η ανάγκη της δημιουργίας του ναυτικού μουσείου σε εκείνο το σημείο- σχολίασε ότι στον Φαληρικό Όρμο προέκυψε ένα ιδιωτικό ναυτικό λούνα-παρκ όπου τα ιστορικά πλοία -το «Αβέρωφ» ή η τριήρης «Ολυμπιάς» ή τα ιερά και τα όσια της ελληνικής ναυτιλίας- θα παίζουν τον ρόλο της κερδοφόρας εμπορικής ατραξιόν. Επιπρόσθετα και με άγνωστα κριτήρια αποκλείστηκε το θρυλικό αντιτορπιλικό «Βέλος», ενώ το πειραιώτικο εμπορικό «Liberty» του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου θα απομακρυνθεί από τον φυσικό του χώρο το λιμάνι του Πειραιά για να μεταφερθεί εκεί.

Αυτό που φαινόταν εφικτό, ένα απλωμένο στην ακτογραμμή ενιαίο ναυτικό μουσείο, αντάξιο της θαλασσινής ιστορίας μας, με ορίζοντα να φτάσει κάποτε στον Τύμβο των Σαλαμινομάχων και τη θάλασσα της Ναυμαχίας της Σαλαμίνας, ακυρώνεται . Ξέρουμε, όμως, ότι αυτή είναι η αρχαία ακτογραμμή, ό,τι γέννησε τον Πειραιά και την Αθήνα των 3.000 χρόνων. Από το πρώτο λιμάνι της αθηναϊκής δημοκρατίας στο Δέλτα Φαλήρου, στους ναυστάθμους των κλασικών χρόνων στη Ζέα και το Μικρολίμανο, στο μεγάλο κεντρικό λιμάνι της βιομηχανικής επανάστασης του 19ου αιώνα και του Μεσοπολέμου έως την Κυνόσουρα και τον αρχαίο λιμένα Αμπελακίων των Περσικών Πολέμων.

Η υπόθεση της ναυτοσύνης και της παράδοσής της είναι κομμάτι της ταυτότητας του Πειραιά. Είναι θέμα από το οποίο δεν μπορεί να είναι απούσα η αρχαιολογική υπηρεσία ούτε βέβαια το ιστορικό Ναυτικό Μουσείο Ελλάδος. Είναι αδιανόητο να χειρίζονται τη ναυτική ιστορία ερασιτέχνες πολιτικοί στο όνομα μιας δωρεάς με αδιαφανείς όρους και μία κυβέρνηση η οποία δεν έχει πλέον ούτε την ικανότητα ούτε την αξιοπιστία να κάνει έστω και μία σοβαρή δουλειά.

Είναι καιρός να δούμε τι θα κάνουμε με όλα αυτά τα εξαιρετικά σημαντικά θέματα για την πόλη μας. Για την επαφή μικρών και μεγάλων με την Ιστορία, για τους επισκέπτες Έλληνες και ξένους της Αθήνας και του Πειραιά, για την αναβίωση όλης της παραλίας του Σαρωνικού με όρους επιστημονικής γνώσης, βιωσιμότητας και αξιοπρέπειας απέναντι στη μνήμη και στο περιβάλλον

► Ακούστε τον Θοδωρή Δρίτσα στην πρωτομιλία του https://youtu.be/FW1zJvI0V2g και στην δευτερομιλία του https://youtu.be/Bj8KvcUNsoI
► Διαβάστε ολόκληρο το σχόλιο του Νίκου Μπελαβίλα https://bit.ly/3XZezES